Maart 2020- De eerste lockdown vanwege het coronavirus was voor mij een bijzondere ervaring. Ik heb jou, mijn kind, toen op een andere manier leren kennen. Wij hebben zelfs als gezin in de tuin gewerkt, terwijl ik jou en je papa in al die jaren daarvoor voor geen goud een stap in de tuin kon laten zetten. 24 uur en 7 dagen per week bij elkaar zag ik als een unieke ervaring. Zoiets zou ik in de toekomst niet meer meemaken. Dan zal je namelijk steeds meer met je vriendinnetjes spelen, uit logeren gaan en uiteindelijk uit huis gaan.

Februari 2021- Tijdens de lockdown in december moest ik er niet aan denken om met jou 24 uur en 7 dagen per week samen te zijn. Ik heb zonder erbij na te denken besloten om jou naar de noodopvang te brengen en heb deze boodschap aan jou en je papa meegedeeld. Opgesloten in het huis hebben wij ons verdeeld over de drie verdiepingen. Jouw papa werkte op de begane grond, jij speelde in jouw kamer op de eerste verdieping en ik werkte op zolder.
Er is geen sprake van een bijzondere ervaring. Ik leer nu vooral het gevoel van ellende te verdragen. Die ellende voelt als misselijkheid in mijn buik, als oud zeer rond mijn hart en als watten in mijn hoofd. Ik doe mijn best om de discipline op te brengen om dit gevoel niet te onderdrukken.
Ellende voelt als machteloosheid. Aan mijn todo-lijst van het werk lijkt geen einde aan te komen. Ik werk van 7.45 tot en met 17.30, maar mijn todo-lijst lijkt niet te slinken. Ik werk op mijn vrije dag en in het weekend. Ook dan lijkt het werk alleen maar op te stapelen.
Ik doe mijn best om mijn agenda leeg te vegen, maar voor elke afgezegde afspraak komt gewoon een andere voor in de plaats.
Ellende voelt als gemis. Ik mis de bitterballen en het spelen van Uno, wanneer wij samen op zaterdagmiddag er op uit gaan. Ik mis de stilte, wanneer jij op school bent en je papa op kantoor. Ik mis de rust van het moment dat ik alleen maar verantwoordelijk ben voor mijzelf en niemand anders.
Ellende voelt als schuld. Ik voel mij schuldig, wanneer ik naast jouw papa in slaap val tijdens het kijken van een film. Ik voel mij schuldig, omdat ik geen tijd meer heb om mijn collega’s te bellen hoe het gaat. Ik voel mij schuldig dat ik mijn belofte vergeet en dat een collega mij nogmaals moet mailen om mij daaraan te herinneren.
Ook mijn fysieke aftakeling voelt als ellende. Mijn lichaam kan dat harde werken en de daarbij behorende stress helemaal niet meer aan.
Tegenwoordig heb ik een hoge bloeddruk, slaat mijn hart slagen over en krijg ik druk op mijn borst wanneer ik teveel stress heb. Ik neem nu elke avond vijf pilletjes om overdag te kunnen functioneren.

Hier stopt mijn relaas. Het leven gaat niet over rozengeur en maneschijn. Ik wil je, mijn kind, vragen om niet achteloos over elke hobbel in je leven te stappen. Het leven is ook je eigen ellende durven te voelen. Ik wil je graag uitdagen om bovenop de hobbel stil te blijven staan en daar om je heen te kijken. Ik hoop dat je durft te voelen wat het met jou doet om bovenop die hobbel te blijven staan. Dan hoop ik dat veerkracht jou moed geeft om inzichten op te doen om de volgende stap te zetten. Ook al zouden anderen jouw volgende stap met verbazing aanschouwen.

Op donderdag 2 januari 2019 hebben wij afscheid genomen van onze kat Inu. De dag ervoor hebben jij, mijn kind, en ik de hele dag genoten van ons laatste dag met haar. We hebben samen onafscheidelijk op de bank gezeten. Op de dag zelf heb jij haar een kus gegeven, waarna ik haar naar de dierenarts bracht.
Zo zou ik met dier of vriend altijd afscheid willen nemen. Met een laatste moment van verbinding, waar wij elkaars aanwezigheid voelen en onze waardering uiten.

Een waardevolle afscheid is niet iedereen gegund. Dat is mijn grootste angst. Ik ben bang dat jij eerder van mij afscheid moet nemen dan dat ik dat wil. Ik voel intens verdriet, wanneer ik besef dat er een risico is dat ik je niet zie opgroeien. Ik voel pijn bij de gedachte dat ik jou niet zou kunnen vasthouden, wanneer je pijn voelt of een mijlpaal bereikt.
Ik ben nog banger dat ik eerder afscheid van jou moet nemen dan dat ik dat wil. Ik zou moeilijk kunnen leven met de kennis dat het jou niet gegund is om op te groeien. Tranen springen in mijn ogen bij de gedachte dat jij niet de handen van je eerste vriendje zou kunnen vasthouden of een kindje van jezelf kan dragen.

Vanuit deze angsten doe ik mijn best om voor mijzelf te zorgen. Ik probeer mentaal en fysiek fit te blijven om de kans op een langer leven te vergroten. In ieder geval zo lang dat ik de leeftijd kan halen om kleinkinderen te kunnen omarmen.
Maar voorkomen dat ik eerder van jou afscheid zou moeten nemen vind ik toch een lastige kwestie. Dan gaat het om jouw mentale en fysieke kwestie, waar ik door de jaren heen steeds minder invloed op heb. Als jouw passies motorrijden, stewardess worden en de Himalaya beklimmen zijn. Wie ben ik om jou tegen te houden.
Bij zo een gedachte verlang ik wel naar de eerste drie maanden van jouw leven. Toen waren wij zeven dagen per week samen. Jij lag uren tegen mij aan. Dichter konden wij niet meer bij elkaar zijn. Nu speel jij zonder mij uren met lego en logeer jij bij vriendinnetjes.
Ik kan er niks aan doen wanneer mijn hart een sprongetje zou maken op het moment dat jij alleen naar school fietst. Wordt je dan niet aangereden? Het zal mij weer gebeuren, wanneer je voor het eerst met je vriendinnetje naar Rotterdam reist om te winkelen. Wordt je dan niet meegenomen door een vreemde kerel? Ik wil denk ik niet denken aan jouw eerste vakantie zonder ons.

Ik doe mijn best om mijn angsten een gepaste plek te geven, zodat ik jou kan helpen om een vrouw te worden die naar zichzelf luistert en van daaruit de aandacht aan mens, dier en wereld geeft. Jou geef ik graag de ruimte om te vallen en weer op te staan. Ik hoop dat jij het ok vindt dat ik jou in veiligheid opvang.

Ik wens jou en misschien vooral mijzelf dat het ons is gegund dat jij met jouw kinderen van mij afscheid neemt met een dag onafscheidelijk op de bank. Desnoods met de IPad om de kinderen te vermaken. Ik hoop dat wij dan tegen elkaar nog woorden van waardering uitspreken en een laatste kus geven. Zo zou ik met een warm gevoel mijn laatste adem uitblazen en jij terug kijken op een waardevolle afscheid.

Als mijn fantasie oneindig is
dan kies ik ervoor om
de ziel van de mens te verbeelden.
Dat wat men niet ziet,
maar wat men wel voelt
wil ik een vorm geven.

2005 – Jenny Chung
Het bovenstaande gedicht vond ik toen de kern van mijn werk als kunstenaar. Nu denk ik dat dit gedicht de kern van mijn leven heeft beschreven op een manier die ik nog niet wist.

1997 - De ziel van de mens verbeelden
Jezelf zijn was voor mij het vermogen om al mijn talenten te ontplooien, waarmee ik mijn binnenwereld kon uitdrukken. Het waren niet zozeer mijn talenten, maar wat ik dacht dat men in het algemeen als talent zag. Ik schreef, nam dansles, zangles en volgde de kunstacademie.
Mijn ambitie was om zoveel mogelijk podia te vinden om mij artistiek uit te drukken. Als beeldend kunstenaar heb ik twee jaar lang elke maand een podium gevonden of georganiseerd om mijn talenten te tonen. Door de week werkte ik 32 uur en in het weekend reed ik kris kras door Nederland met een volgeladen auto.
Ik kwam er achter dat deze artistieke uitingen mij blij en energiek maakten, maar niet perse compleet. Mijn grootste tekortkoming was en is nog steeds dat ik mij emotioneel niet goed kan uiten.

2006 -Dat wat men niet ziet, maar wat men wel voelt
Jezelf zijn kreeg voor mij geleidelijk een andere betekenis. Het ging voorbij aan het kunnen met mijn handen of het weten met mijn hersenen. Mijn binnenwereld uiten betekent ook mijn behoeften kennen en durven uitspreken. Ik moest mijn grenzen kennen en zelfs leuke dingen een keer overslaan.
Mijn ambitie was om een sterke vrouw te worden, een goede adviseur op mijn werk, een betrouwbare vriendin en een liefhebbende partner. Ik las boeken over zelfontwikkeling, mediteerde dagelijks minimaal drie kwartier en had gesprekken met een psycholoog om mij verder te ontwikkelen.
In die periode leerde ik jouw papa kennen, mijn kind. Ik kwam erachter dat ik nog zoveel kon weten, maar doen is toch moeilijker. Ik zei vaker ' ja' dan 'nee' tegen hem. Ik had geen antwoord als hij vroeg waar ik behoefte aan had. Ik was zelfs een beetje jaloers, omdat hij zich beter kon uiten dan ik. Waarom durf ik dat niet?
Behoeften uitspreken betekent niet alleen dat je deze moet kennen, maar je moet jezelf deze ook gunnen. Mijzelf iets gunnen deed ik niet. Ook nu kost het mij energie om niet te vergeten om mijzelf rust, hulp en aandacht te gunnen.

2017 - Wat ik voel, wil ik een vorm geven
Jezelf zijn weet ik nu dat het niet alleen gaat om het uiten van mijn binnenwereld, maar ook deze onder ogen durven zien. Mijn binnenwereld kent donkere grotten, waarvoor ik bang ben. Jezelf zijn is ook die grotten verlichten, binnen lopen en erkennen wat ik daar waarneem. Het onooglijke hoort net zo goed bij mij als mijn talenten.
Op dit moment is mijn ambitie om tevreden met mijzelf te zijn. Mijzelf zijn gaat niet meer over mooie en meeslepende uitingen, maar over zo snel mogelijk een vorm geven aan behoeften en onvrede.
Ik voel mij voldaan, wanneer ik binnen een uur jouw papa een berichtje stuur over de reden waarom ik ontevreden ben. Ik voel rust, omdat ik mijn behoefte aan ontspanning heb gevolgd. Zo heb ik jou op goede vrijdag naar de buitenschoolse opvang gebracht, waarna ik naar de sauna ging. Ik erken dat ik bang ben voor mijn eigen gedachten en gun het mijzelf om die angst te voelen. Daarna voel ik mij lichter, aandachtiger en heb ik ruimte om met jou leuke dingen te doen.

Ik dacht te weten wat jezelf zijn betekende, maar ik heb mij vergist. Jezelf zijn gaat voorbij aan de talenten die mijn hoofd mij voorspiegelde. Het gaat voorbij aan het beeld dat mijn hoofd heeft bedacht over mijzelf: een energieke vrouw die de hele dag productief en ondernemend is. Die persoon van 10 jaar geleden ben ik nu niet meer. Tegenwoordig weet ik dat ik rust nodig heb om een aandachtige moeder voor jou te kunnen zijn.
Ik vind het belangrijk, mijn kind, om jou te vertellen dat ik geen goede moeder ben. Ik wil dat je weet dat ik een persoon ben die elke dag nog leert en foutjes maakt. Ik denk dat er geen kant en klare weg bestaat voor jezelf zijn. Jezelf zijn voelt elke keer weer anders, omdat je leert, foutjes maakt en ontdekt waar je wel tevreden over bent.

Verbeelding vind ik de kracht van de mens. Hiermee hebben wij het wiel uitgevonden, toen wij nog op blote voeten door het bos renden. Zo is het ons gelukt om naar de maan te vliegen en via onzichtbare golven ons wereldwijd met elkaar te verbinden.

Verbeelding is een heel sterk middel. Soms tot vervelends toe, zoals het moeten in mijn hoofd. Met dat moeten brengt mijn verbeelding illusies voort over hoe het leven zou horen te zijn. Deze illusies zijn via onbewuste gewoontes diep in mij geworteld. Het moeten is bijna onmerkbaar en manifesteert zich tussen het boodschappenlijstje en het lezen van een boek door.
Ik vond dat ik bewust en ecologisch moest leven, zoals de geïnterviewden in mijn favoriete tijdsschrift. Bij het lezen voelde ik mijn schuldgevoelens opkomen, omdat ik wist dat ik de omschreven leefstijl niet kon opbrengen. Zo beleefde ik geleidelijk steeds minder plezier in het lezen van mijn favoriete tijdschrift.
Ik vond dat ik om acht uur in de ochtend op mijn werk hoorde te zijn. Mijn veronderstelling was dat mijn geest in de ochtend het meest helder is en daarmee zou ik ook het meest productief zijn. Sinds jouw komst, mijn kind, kom ik al tijden niet meer om acht uur op kantoor. Toch word ik boos wanneer jij wegrent als ik jou wil aankleden.
De belangrijkste illusie die ik had is de overtuiging dat een dag zonder resultaten geen dag is geweest. Ik trok dan ook elke dag ten strijde met een checklist in mijn hand om aan het einde van de dag alle acties af te kunnen vinken. Gedurende de jaren had ik weliswaar geleerd om de checklist korter te maken en zelfs kleinere haalbare acties op te nemen. Aan het einde van de dag was ik nog steeds uitgeput, omdat ik zoveel energie had gestoken om al die onbewuste illusies waar te maken.

Ondanks de belemmeringen die deze illusies opwerpen, kan ik jou toch niet adviseren om deze beelden los te laten en het leven gedachteloos tegemoet te treden.
Deze sterke wijze van verbeelding is namelijk ook de grootste kracht die ik heb. Met deze beelden maak ik van elke vage vraag in mijn werk een plan van aanpak met een doel, motivatie en planning. Binnen een half uur heb ik de beelden in mijn hoofd omschreven. In het andere half uur heb ik het denkwerk nodig om de spelling en de grammatica te controleren. Daar ben ik namelijk niet zo goed in.
Door verbeelding kan ik het geduld opbrengen om langer aan een serie kunstwerken te werken, ook al zie ik het resultaat niet binnen enkele maanden of zelfs jaren. De nieuwsgierigheid wint het van ongeduld, omdat ik benieuwd ben naar de vormen van het tastbare werk.

Nieuwsgierigheid maakt mij open. Openheid maakt van het moeten in mijn hoofd een mogen. De illusies worden mogelijkheden, waarmee ik kan improviseren op het moment dat ik de situatie voor mij zie, hoor of voel.
Ik mag mijzelf de vraag stellen: wat voor een dag mag het vandaag zijn? De ene dag mag ik kiezen voor resultaat en vertrek ik met de checklist in mijn hand. De andere dag wil ik ontspannen de dag meemaken en schuif ik de checklist terzijde. Helemaal geen checklist maken is voor mij nog een brug te ver.
Met openheid kan ik voelen wat mij blij maakt in plaats van luisteren naar wat ik vind horen. Zo mag ik van mijzelf bijdragen aan de wereld met wat ik kan en waar ik mij goed bij voel. Zo wordt mijn favoriete tijdschrift weer een bron van mogelijkheden. Ik mag werken, wanneer ik het nodig vind ook al is het in de avond. Zo kan ik weer ruimte maken voor wat mij het meest blij maakt: op de trap zitten en naar jou kijken, wanneer jij in de badkamer de Barbie met zeep schoonmaakt en jij haar jouw ervaringen op school vertelt.

Het verschil tussen moeten en mogen is zo klein. Het blijft voor mij best wel hard werken om bewust te zijn van de nuances. Openheid voelt soms nog zo ver weg, omdat ik in de loop der jaren heel veel gedachtes en gevoelens met mijn gewoontes heb weggestopt.
Ik kom erachter dat openheid ook betekent dat er ruimte ontstaat voor de dingen die ik lelijk, angstig of vreselijk vind. Dan vind ik het best wel lastig om open te blijven en de daarbij behorende nare gevoelens te ervaren. Het lukt mij ook niet om een voorbeeld te noemen, omdat het onder woorden brengen mij al raakt en mijn hoofd in verwarring brengt.

Ondanks alle moeilijkheden pleit ik voor verbeelding en openheid. Verbeelding en openheid maken het leven een stuk interessanter en leerzamer dan alle gewoontes en zekerheden bij elkaar. Jij, mijn kind, wil ik dan ook niets leren over het loslaten van het moeten in je hoofd. Ik zou jou openheid en verbeelding willen laten ervaren in alle vormen en maten, zodat jij vanuit elke benarde situatie het gevoel van openheid kan oproepen en zelf de weg kan ontdekken van het moeten naar het mogen.

10/8/2016 Een gedachte voor mijn kind: Leven tussen twee werelden is accepteren dat ik altijd anders ben dan de mensen om mij heen.

'Sambal bij?' Deze vraag herinnert mij aan het feit dat ik er anders uit zie dan de meeste personen in mijn omgeving. Wanneer ik opsta weet ik dat ik die dag meestal geen persoon zal spreken die dezelfde huids- en haarkleur heeft als ik. De taal die ik als eerste sprak hoor ik maar een paar keer per week van een ander. Dat is meestal mijn moeder.
Al zou ik op vakantie zijn in de stad, waar mijn ouders zijn geboren. Dan word ik er zelfs aan herinnerd dat ik anders ben. Ik lijk op de mensen die ik tegenkom, maar zodra ik spreek weten anderen dat ik anders ben. Ik blijk een accent te hebben.
Het anders zijn is voor mij geen dramatisch gevoel dat gepaard gaat met gevoelens zoals minderwaardigheid. Het is eerder een prikje van vervreemding. Ik voel mij een Nederlander, maar ben niet blond. Ik zie er uit als een Chinees, maar voel mij niet verbonden met de waarden van de bijbehorende cultuur.
Jij, mijn kind, bent vlees noch vis. Je bent te gekleurd vergeleken met de meeste mensen die in onze woonplaats wonen en te licht vergeleken met de mensen in de stad, waar jouw opa en oma zijn geboren. Waar ter wereld jij ook zal komen, op het oog ben jij altijd anders dan de inwoners daar.

Anders zijn hoeft niet bijzonder te zijn, maar is een situatie die iedereen kan overkomen. De meeste mensen hebben deze ervaring, alleen wanneer zij op vakantie zijn. Voor jou en mij is deze ervaring een dagelijkse praktijk.
Ik word meestal niet koud of warm van het anders zijn. Ik heb gekozen om tegelijkertijd een hoger beroeps- en universitaire opleiding te volgen en af te ronden. Dat bleek in de tijd dat ik studeerde redelijk ongewoon te zijn. Jouw papa en ik zijn niet getrouwd, wat niet gebruikelijk is in de tradities van jouw opa en oma: mijn ouders.
Ik heb mijn eigen keuzes gemaakt, waarvoor ik bereid ben om de verantwoordelijkheid te dragen. Ook al voel ik pijn, wanneer jouw oma mij een gouden ketting cadeau geeft die zij twintig jaar geleden gekocht heeft voor de dag dat ik zou trouwen. Het voelt dan alsof ik haar een grote vreugde heb onthouden, ook al weet ik dat jij voor haar ook van onschatbare waarde bent.
Ten aanzien van mijn uiterlijk is de situatie van vervreemding mij overkomen. Ik draag hierbij de gevolgen van de keuzes, die jouw opa en oma hebben gemaakt. Zij hebben een wereld gekend waar zij een onderdeel van mensen waren met hetzelfde uiterlijk en hebben besloten om te emigreren naar een ander continent.
Het gevolg is dat ik niet de complete tradities kon opnemen van de ene of de andere wereld waar ik mee verbonden ben. Die ene kon ik niet eigen maken, omdat die niet ver genoeg kon doordringen in mijn opvoeding. Van de andere wereld kon ik mij losmaken, omdat de afstand tot de traditie te groot was ondanks de waarde die mijn ouders daaraan hechtten.

Leven tussen twee werelden is voor mij accepteren dat ik altijd anders ben dan de mensen om mij heen. Het komt zelfs vaker voor dat ik in mijn stad in het engels wordt aangesproken, terwijl ik nu al tijden een gemeenteambtenaar ben.
Als anders zijn niet meer bijzonder is, dan biedt het leven tussen twee werelden mogelijkheden. Elke dag kan ik kiezen tussen datgene uit de twee werelden wat mij bevalt. In de ochtend kan dat een broodje pindakaas zijn en in de middag bamisoep. Om mijn energie kwijt te kunnen, ga ik kickboksen en voordat ik naar bed ga, kom ik tot rust met qi gong. In de ochtend is het mijn streven om jou chinees te leren en de rest van de dag nederlands.
Een leven tussen twee werelden met ruimte en mogelijkheden is helaas niet ieder persoon gegund. Soms is het niet anders dan dat je die ruimte en mogelijkheden met vallen en opstaan moeten afdwingen. Ook al kan het anders zijn gewoon zijn, het kiezen en daarvoor de verantwoordelijkheid nemen kan hard werken zijn.

Op het moment dat anders zijn gewoon is, wil ik je laten zien dat in dat anders zijn een kracht schuilt. De kracht om de mogelijkheden te kiezen die bij jouw eigenheid passen en die niet zozeer voortkomen uit culturele of familiaire tradities. Ik zie graag dat jij je eigen weg gaat, wat dat ook moge zijn: ergens bij horen of gewoon anders blijven.

Ben een dagje op pad geweest. Hierbij het resultaat van de overdenkingen van die dag. 14 juli 2016: Een gedachte voor mijn kind (dochter): niet als verplichting, maar als een richting om haar eigen leven later kleur te geven: leven met een omweg maakt het mogelijk om de b'tjes in perspectief te zien: dat wat ik op die dag waardevol vind. Het leven zag ik als een rechte lijn: van a naar b. B stond voor de wens die ik had en a voor de situatie waar ik op dat moment stond. Op zich was a redelijk te overzien, maar b iets minder. Ik had namelijk heel veel b'tjes in mijn vizier. Op elk leefgebied had ik wel een idee wat ik wilde bereiken. Het leven is echter geen rechte lijn, maar een wirwar aan gebeurtenissen. Zo was mijn wens voor jou, mijn kind, ook niet in een rechte lijn te bereiken. Het koste mij wat tegenslagen, voordat ik jou in mijn armen kon sluiten. Helaas heb ik van die gebeurtenis weinig geleerd. Ik bleef na jouw komst in rechte lijnen geloven, totdat ik niet meer verder kon. Mijn energie was op en mijn lijf weigerde zich op te laden. Mijn ogen hadden de neiging om dicht te vallen wanneer ik mijn whatsapp wilde bekijken. Mijn armen werden steeds zwaarder, terwijl ik de was opvouwde. Ik sliep elke werkdag nadat jij goed en wel naar bed was gebracht, maar was in het weekend nog steeds moe. Nu werd ik opeens door mijzelf gedwongen om minder te doen. Ik moest drie in plaats van vier dagen werken. Uit elke crisis kunnen zomaar weer grote wijsheden voortkomen. Ik ontdekte dat de kwaliteit van mijn inzet niet evenredig afnam met de dag die ik niet werkte. Ik had zelfs het gevoel dat ik de waardering voor mijn inzet veel beter opmerkte. Ik zag en hoorde veel meer dan voorheen wat er in mijn omgeving gebeurde, omdat ik minder actief kon zijn. Ook al snap ik nu dat het leven meer is dan een aantal lijnen van a naar b, maar helemaal loslaten zit niet in mijn aard. Ik noem mijn tussenoplossing: leven met een omweg. De b'tjes staat nu minder prominent voor ogen. In plaats daarvan kijk ik meer om mij heen: ik fiets een blokje om, neem de tijd om in een cafeetje te lezen en als ik thuis ben zit ik eerst even op de bank voordat ik ga koken. Het zijn dit soort kleine momenten die een grote hoeveelheid energie geven. Tot mijn vreugde heb ik zo ook weer ruimte om naar jou te kijken. Ik zie hoe jij gegroeid bent, omdat jouw mouwtjes en jurkjes korter worden. Ik neem de tijd om naar jou te luisteren, terwijl jij je poppen hele verhalen laat naspelen die jij in je hoofd hebt. Je weet meer en nu zeg jij tegen mij in plaats van ik tegen jou: 'Begrijp jij mij, mama?' Leven met een omweg is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Een omweg die ik zelf heb gekozen, accepteer ik beter dan een omweg die mij overkomt. Omwegen duld ik niet, wanneer ik onder tijdsdruk sta. Omwegen durf ik al helemaal niet te nemen, wanneer ik samenwerk met andere mensen. Zo blijf ik af en toe gefrustreerd en werk ik van tijd tot tijd nog steeds harder dan nodig. Ondanks de tegenslagen pluk ik de vruchten van het leven met een omweg. Op de dag dat ik met mezelf op pad ging, had ik zoals altijd een plan: ik ga met de trein naar Rotterdam om een museum te bezoeken. Uiteindelijk ben ik in Utrecht beland vanwege werkzaamheden op het spoor. De vertraging gaf mij meer tijd om aan deze tekst te schrijven. Plots realiseerde ik mij dat ik deze dag ooit had gepland, omdat ik thuis niet een hele dag lekker kon schrijven. Leven met een omweg maakt het mogelijk om de b'tjes in perspectief te zien: dat wat ik op die dag waardevol vind. Ik ben overigens niet van plan om jou het leven met een omweg te leren. Crisissen horen bij het leven, ook al hoop ik vurig dat het voor jou maar enkele hoeven te zijn. Ik gun je dan met heel mijn hart dat jij jouw eigen wijsheden mag ontdekken. Ik wens dan dat ik het geluk heb dat jij mij over jouw crisissen vertelt en over de inzichten die jij in die tijd hebt verworven.

In vrijheid wens ik te leven. Ik wil, om exact te zijn, vooral bewegingsruimte hebben. Ruimte om mijn dromen waar te maken. Ik wil dat de paden naar mijn dromen zichtbaar zijn. Ook al zou ik er uiteindelijk geen gebruik van maken. Het idee dat er mogelijkheden beschikbaar zijn voelt al als vrijheid.

In vrijheid leven doe ik al drie jaar niet meer. Ik heb bewust gekozen om mij aan jou te binden, mijn kind. Mijn bewegingsruimte is om jouw wel en wee gebouwd. Of ik het nou wil of niet. Dit is het gevolg van een wens die voor mij in vervulling is gegaan.
Ik heb voor jouw komst van vele vrijheden genoten. Ik heb gereisd, gegeten en veel gekocht. Ik heb geleerd, gekeken en veel ervaren. De wereld bestond uit talloze mogelijkheden. Maar als je maar een ding wenst, dan tellen al die andere mogelijkheden gewoon niet meer mee.
Vandaag de dag geniet ik van mijn nieuw verworven vrijheid. De vrijheid die ontstaat als een wens in vervulling is gegaan. Ik hoef niet meer hard te werken voor de toekomst. Alles wat ik nu heb en hoe ik nu ben is goed genoeg. Elke verbetering en ontwikkeling daarna kan ik ervaren als een cadeautje van het leven zelf.

De potentie van vrijheid is dat ik van talloze mogelijkheden gebruik mag maken. De waarde van vrijheid is dat ik daarbinnen mag kiezen voor wat ik denk dat het beste bij mij past.

Om de potentie van vrijheid te kunnen gebruiken vind ik dat ik moet weten wie ik ben. Ik heb het moeilijk gevonden om te zien wie ik was. Ik wilde altijd mijn best doen. Ik wilde hard werken, totdat ik er bij neerviel. Ik wilde alles zelf doen. Ik wilde bewijzen dat ik betrouwbaar en verantwoordelijk was.
Mijn wil was geen bewuste keuze, maar een ingeslopen gewoonte. Deze wil verbloemde andere behoeften die ik ook zo belangrijk vond, maar waarnaar ik niet bereid was om te luisteren. Ik wilde niet zien dat ik best een sterke dame mag zijn, maar een kwetsbare mens blijf. Ik kan prima mijn eigen plan trekken, maar vind het ook gezellig om samen op pad te gaan. Hard werken is mooi, maar verwend worden voelt beter.
Mijn wil belemmerde mij om mijzelf te zien voor wat ik waard was. Deze belemmerde mij om van die talloze mogelijkheden gebruik te maken, omdat ik toen niet zag dat die mogelijkheden ook voor mij bedoeld waren.
Ik denk dat mensen vaker niet zien wie ze daadwerkelijk zijn. Ze willen zichzelf zien, zoals zij denken dat anderen hen zien. Zij willen zichzelf zien, zoals zij denken dat zij volgens de samenleving horen te zijn. Zij willen zichzelf niet zien, omdat zij bang zijn om teleurgesteld te raken over wie ze daadwerkelijk zijn. Zo zien zij hun diepste behoeften niet meer. Zij lenen dan onbewust die van hun ouders, vrienden of van de media. Uiteindelijk is het niet de ander die ons in onvrijheid doet leven, maar wijzelf.

De potentie van vrijheid is dat je de mogelijkheid hebt om te kiezen. De waarde van vrijheid is dat je uit die talloze mogelijkheden een keuze durft te maken.
Voorheen greep ik elke mogelijkheid intentieloos aan met de illusie dat ik op die manier het leven ten volle kon benutten. Ik werd moe, onrustig en bleef onbevredigd. Ik zag niet in dat niet elke mogelijkheid in de wereld voor mij is gemaakt. Voor zo vele mensen, zijn er zo vele opties.
Ik voel mij vrijer ondanks jouw komst, nu ik inzie wat mijn behoeften zijn. Ik durf namelijk nu te kiezen voor de mogelijkheden die bij mij passen. Ik denk niet meer na over de mogelijkheid die ik misschien wellicht zou hebben gemist. Die gedachte komt gewoon simpelweg niet meer bij mij op.

In onze vrije samenleving is een keuze maken misschien wel de grootste uitdaging. In het algemeen denken wij dat de waarde van vrijheid is dat wij in ieder geval van alle mogelijkheden in de wereld gebruik moeten kunnen maken. Een mensenleven lijkt mij echter te kort om van alles op deze wereld te proeven. Dat voelen wij dan ook. We worden bang dat wij in onze leven niet de volle potentie van vrijheid kunnen benutten.
Vandaag de dag besef ik dat de mate van vrijheid, die ik kan gebruiken, maar net zo groot is als de kennis die ik over mijzelf heb. Misschien is de vrijheid die een samenleving heeft ook maar net zo groot als de kennis die deze samenleving over zichzelf heeft.

Mijn wens is om jouw vrijheid binnen mijn bereik zo groot mogelijk te maken. Ik zal je willen ondersteunen om jezelf te zien met al je hebbelijk- en onhebbelijkheden. Ik zou je zoveel mogelijk mogelijkheden willen bieden zolang mijn budget dat toelaat. Zo hoop ik dat jij later als je groter bent, durft te kiezen voor je eigenwaarde.

Contact zie ik als een moment van verbinding tussen twee zielen. Het kan een enkel woord of aanraking zijn. Dat gevoel van verbinding ontroert mij. Alsof ik weer even besef waarom ik leef.
Contact kan ook een ontmoeting betekenen tussen twee mensen. Deze contacten zijn soms vluchtig, zoals: de beleefdheidsgroet van het kassameisje van de AH to go, voordat ik in de trein stap.
Tussen het verbindende en het vluchtige contact bestaan nog talloze vormen, die jij, mijn kind, nog zal ervaren.

‘Wanneer was het einde van een contact?’ vraag ik mij wel eens af. Het moment dat een vriendin geen vriendin meer is, maar een kennis uit het verleden. Dat moment overkomt mij.
Ik weet niet goed, wat ik met zo’n contact aanmoet. Ik houd mij vast aan de goede herinneringen en de daarbij behorende gevoelens. Ik durf niet zo goed het verleden te laten voor wat het waard was en probeer tevergeefs af en toe nog een onbeantwoorde groet te appen. De verbinding ervaar ik allang niet meer. Het contact is een passant geworden.

‘Wanneer was een contact gestart?’ denk ik af en toe. Toen het einde van een ander contact naderde, kreeg ik al onbewust oog voor wat kon bloeien.
Het leven is niet statisch. Het kan elke keer wat nieuws brengen als er maar ruimte is. Ruimte in mijzelf doet mijn ogen openen voor dat wat om mij heen is: mannelijke vrienden hebben plaats gemaakt voor vriendinnen met kinderen, waar jij mee kunt spelen. Vluchtige contacten die de potentie hebben om verbinding in mij op te roepen, kan ik nu een kans geven: een oude schoolvriendin vervaagt in mijn herinnering en een nieuwe collega is in zicht.

Ik ben het leven dankbaar dat ik korte en lange momenten van verbinding mag ervaren. Ik ben de medemens dankbaar dat ik hem of haar in alle maten en vormen mag ontmoeten. Ik ben mijzelf dankbaar dat ik mijzelf de ruimte gun om de verbinding aan te gaan en deze ook weer los te laten.

Ik kan jou laten voelen hoe intens ik met jou verbonden voel. Ik kan jou echter niet leren wat loslaten betekent. Jij bent mijn allerdierbaarste en jou loslaten zal mijn opgave worden.
Ik wens dat jij veel vluchtige en/of verbindende contacten mag meemaken om zelf te onderzoeken wat verbinding en loslaten voor jou betekent.

Stilte is voor mij een moment zonder verplichtingen. Een moment van rust. Dat moment hoef ik aan niets of niemand anders te besteden dan ikzelf.

Stilte is lastig te vinden. Als stilte het moment betekent dat er geen geluid meer is, dan denk ik dat dit moment niet bestaat. In de stad hoor ik auto’s op de ringweg en spelende kinderen op straat. In de natuur hoor ik vogels vliegen en de wind waaien. Een isoleercel lijkt een geluidloze plek, totdat ik mijn hart hoor kloppen, mijn oren suizen en hoor dat de lucht door mijn neus mijn longen bereikt.

Stilte is misschien niet zozeer geluidloos, maar spraakloos. Het moment dat ik alleen ben. Stilte zie ik dan als de afwezigheid van het gepraat en de beweging van andere mensen. De afwezigheid van een soort sociale druk of de druk van mijn eigen ambities, die ik toch stiekem voor de buitenwereld wil waarmaken.
In stilte moet niks. Ik mag op de bank zitten en naar het plafond staren. Maar ben ik eenmaal naar binnen gekeerd, dan kom ik vele malen meer afleiding dan buiten mijzelf tegen die de stilte doorbreken.
In mij hoor ik vele gedachtes: over ambities die ik nog wil waarmaken, over afspraken die ik nog met vrienden wil maken en ga zo maar door. De verleiding is dan groot om de stilte te verbreken en meteen in actie te komen.

Alsof dat nog niet genoeg is, kom ik daarna nog wat angsten tegen: dat ik niet genoeg doe om mijn ambities te realiseren, dat ik een onaardig persoon ben omdat ik vrienden op mij laat wachten. En voorbij deze angsten komen plotseling rare emoties opwellen: de teleurstelling dat ik niet perfect ben, de frustratie dat ik niet genoeg tijd heb, omdat jij, mijn kind, nu in mijn leven bent.

Dan streef ik naar een stilte in mij. Niet geluidloos of spraakloos, maar gedachteloos. Een leegte in mijn hoofd, waardoor ik net iets langer op de bank blijf zitten en misschien zelfs het gevoel krijg dat ik hiervan geniet.
Als ik eenmaal die stilte in mijn hoofd heb bereikt, vind ik dat voor even wel heel fijn. Een moment van rust, waar ik op niets of niemand hoef te reageren. Het geeft ruimte voor spontane opwellingen van voldoening. Het geeft ruimte om mijn eerder genoemde gedachten te erkennen en te zeggen: ‘Ik heb van wat ik nu heb het beste ervan gemaakt.’
Zo een moment duurt vaak maar een fractie van een seconde. Zodra er leegte is, heb ik de drang om die te vullen met klusjes, ideeën voor vandaag en morgen en vaak ook nog voor volgend jaar. Dan voel ik een urgentie om weer op te staan en iets te doen. Zo verbreek ik eigenhandig de stilte waar ik naar verlang.

Misschien is stilte wel overgewaardeerd. Het leven voelt vaak levendig, wanneer er juist geluid en beweging is. Actie roept gevoelens van vreugde op, maar ook van frustratie. Welke het ook is, ik voel mij levendig.
Toch ben ik blij dat er soms ook stilte in mij kan zijn. Een stilte wat het mogelijk maakt, dat ik op de bank blijf zitten om naar jou te kijken. Dat ik in stilte kan kijken hoe jij speelt en hoe jij brabbelt met jouw knuffels. Hoe jij elke ochtend onvermoeibaar achter onze kat kruipt, terwijl zij jou probeert te ontwijken.
Stille vreugde is wellicht een bescheiden gevoel, maar geeft zoveel warmte van binnen. Zo kan ik met een seconde weer uren vooruit om
mijn ambities waar te maken en mijn dierbaren aandacht te geven.

Mijn kind, ik wil jou leren dat stilte in woord en beweging jou de ruimte geeft om de kleine dingen te zien die in het leven ertoe doen.
Maar ook om de grote dingen te voelen, die je alleen in jou kan vinden: je eigen kracht en het onvoorwaardelijke vertrouwen dat alles goed komt, wat het leven jou ook zou brengen.
Ik hoop dat je stilte leert waarderen. Graag help ik jou te ontdekken wat stilte voor jou kan betekenen, zodat jij later op school of op je werk je eigen stilte kan vinden waaruit jij je kracht kunt putten.

Eigen kracht is overrated, want niemand kan en wil alleen zijn. Wanneer je alleen bent is er geen erkenning en geen liefde. Liefde en erkenning geven wij namelijk elkaar.

Vroeger dacht ik hierover heel anders. Als beeldend kunstenaar kan ik met mijn eigen handen aardig wat creëren. Wat in mijn hoofd is, kan ik een vorm geven. Het voelt alsof ik dan volledige controle heb over mijn leven. Ook al besef ik nu dat het maar een heel klein stukje daarvan is.
Mensen zijn ook heel krachtig. En als wij dat niet zijn, dan zorgen wij wel dat wij het worden. Wij hebben computers, medicijnen en vliegtuigen en denken dat wij daarmee de hele wereld aan kunnen. Wij hebben religieuze boeken en de grondwet en denken dat wij daarmee het leven aan kunnen.
Maar als het om leven en dood gaat, hebben wij daar bar weinig over te zeggen. Wij kunnen geen tsunami voorkomen die duizenden levens verwoest. Wij kunnen niet voorkomen dat die ene bellende man in de auto een peuter aanrijdt, die zijn rollende bal op de weg achterna rent.

Toen had ik het verlangen naar jou, mijn kind. Een kind krijgen kan ik echter niet op eigen kracht. Op zijn minst heb ik een man nodig. Liever een geliefde, die bereid is om mijn verlangen te vervullen. Al heb ik het geluk dat jouw papa zo liefdevol was, dan nog is het na de daad niet mogelijk voor mij om jou op eigen kracht te creëren.
Soms is het voor mij niet te bevatten, waarom eigen kracht niet voldoende is om een diep verlangen te vervullen. Ook al werk ik daar zo hard aan. Ik denk dat mijn diepe verlangen naar een kind niet voortkwam uit kracht en dat ik daarom dit verlangen ook niet daarmee kon afdwingen.
Het leven vind ik zo magisch, want opeens was jij in mij. Het exacte moment was niet te duiden en niet te voorspellen. Er zijn geen vastomlijnde regels waarom jij mij wel was gegund en niet een ander.
Ik kan dan de kracht hebben van een olifant of de wilskracht van Obama, maar dan nog mocht ik alleen maar wachten.

Op eigen kracht is geen motto meer van mij. Op eigen kracht betekent niet meer dat ik alles alleen hoef te doen of te kunnen. Ik mag juist bewust zijn van mijn eigen kunnen en mijn wil en de rest aan de kracht van anderen overlaten.
Ik heb de ruimte gekregen om anderen ook een stukje van mijn leven toe te vertrouwen, waardoor wij samen meer kunnen bereiken dan ik alleen. Zij gunnen het mij om flexibel te zijn, om mild te zijn voor mijzelf, waardoor ik mijzelf kan vergeven voor mijn eigen onvolkomenheden.

Op eigen kracht leven vind ik een goede start. Ik vind het belangrijk dat jij zelfstandig jouw leven ontwikkelt en niet te veel van anderen aantrekt. Ik wil jou ook laten zien dat het heel goed is om te vertrouwen op de kracht van anderen. Eigen kracht is niet altijd nodig om jouw diepste wens te vervullen. Soms heb je juist iemand anders nodig die jou op het juiste moment het beste gunt.